Để đạt được mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công và tăng trưởng tín dụng, tháng cuối cùng của năm 2023 phải tìm cách đưa hơn 1 triệu tỉ đồng vào nền kinh tế.
Cả nước vào chiến dịch tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công để giữ đà tăng trưởng kinh tế. Trong ảnh: thi công nút giao thông An Phú (TP Thủ Đức, TP.HCM) - Ảnh: THANH TRÍ
Đó là một nhiệm vụ bất khả thi cho các ngành và địa phương, nhưng còn ngày nào cần cố hết sức ngày đó. Làm gì để thúc tiền chạy vào nền kinh tế đang là bài toán nan giải không chỉ là câu chuyện của năm 2023 mà còn ở những tháng tiếp theo của năm 2024.
Bởi một đồng vốn không được đưa vào lưu thông sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, đời sống người dân.
Đầu tư công: triển khai quyết liệt, vốn vẫn nằm kho
Năm 2023, TP.HCM được Thủ tướng giao 70.500 tỉ đồng đầu tư công nhưng đã đến cuối năm, bức tranh giải ngân đầu tư công vẫn gặp khó. Ngay từ đầu năm, TP.HCM thể hiện quyết tâm rất cao, năm 2023 phải giải ngân đạt 95% nhưng đến tháng 11 mới giải ngân được khoảng 45%.
Trước tình hình đó, TP.HCM đã tổ chức đợt thi đua cao điểm 60 ngày hoàn thành các mục tiêu năm 2023, tập trung cho công tác giải ngân vốn đầu tư công.
Chỉ riêng tháng 11, chủ tịch UBND TP.HCM có ít nhất ba văn bản chỉ đạo, hối thúc các sở, ban ngành, quận huyện và TP Thủ Đức trong giải ngân đầu tư công.
Tại các văn bản, chủ tịch UBND TP.HCM đã liệt kê cụ thể từng dự án, quy trách nhiệm rõ ràng cho từng sở ngành, quận huyện và giao thường trực UBND theo dõi, đôn đốc. TP nhấn mạnh sẽ xử lý các tập thể, cá nhân làm ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân và cương quyết xử lý nhà thầu cố tình chây ỳ hoặc không đủ năng lực tài chính, năng lực thi công.
Tuy nhiên ở một số địa phương, vướng mắc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng vẫn là nguyên nhân lớn ảnh hưởng tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. Quận 3 từng bị điểm danh trong ba địa phương giải ngân bồi thường, giải phóng mặt bằng 0 đồng.
Trong đó, dự án metro số 2 trên địa bàn quận này vẫn còn vướng 78 mặt bằng chưa giải phóng.
Mới đây, chủ tịch UBND TP.HCM đã yêu cầu quận tập trung đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng dự án này. Ngày 30-11, UBND quận 3 đã họp bàn phương án giải phóng mặt bằng cho tuyến metro số 2 để có quỹ đất sạch bàn giao cho Ban quản lý đường sắt TP.HCM.
Câu chuyện chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công không chỉ có ở TP.HCM mà khá phổ biến ở nhiều bộ, ngành, đơn vị được giao.
Trong ba động lực tăng trưởng chính, tiêu dùng và xuất khẩu đều được nhận diện khó, từ đó đầu tư công vẫn là động lực chính cần thúc đẩy, tạo lan tỏa cho nền kinh tế. Nhưng nhiều nơi vẫn rơi vào tình trạng hứa thật nhiều, thất hứa cũng thật nhiều.
Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giải ngân 11 tháng của cả nước khoảng 461.000 tỉ đồng, đạt 65,1%, cao hơn cùng kỳ năm ngoái (58,33%) và số tuyệt đối cao hơn gần 123.000 tỉ đồng.
Như vậy, số vốn chưa giải ngân kế hoạch năm nay cũng còn khá lớn, trong khi thời gian từ nay đến cuối năm chỉ còn chưa đầy 30 ngày.
PGS.TS Vũ Sỹ Cường, kinh tế trưởng Viện công nghệ và phát triển tài chính (Học viện Tài chính), cho rằng cần nhìn nhận thẳng thắn các thủ tục liên quan đầu tư công còn nhiều phức tạp "lằng nhằng", đây là một trong những lý do khiến tiến độ chậm trễ.
"Quy định phức tạp, chồng chéo là chúng ta tự ràng buộc mình. Chưa kể có những bộ phận chậm lại vì không dám làm", ông Cường nhận định. Theo đề xuất của vị chuyên gia, thúc đẩy đầu tư công cần cơ chế thưởng - phạt phân minh bằng tiền.
"Đơn vị nào làm nhanh, kịp tiến độ hoặc vượt được thưởng, bên nào chậm bị phạt. Nếu hô hào không dễ dẫn đến tình trạng không có động lực cho cán bộ làm", ông Cường đề xuất.
Dự án chống ngập do triều cường khu vực TP.HCM hoàn thành hơn 90% khối lượng đến nay vẫn chưa thi công lại. Trong ảnh: cống ngăn triều khu vực cầu Tân Thuận (TP.HCM) - Ảnh: TỰ TRUNG
Ngân hàng vất vả đẩy vốn ra nền kinh tế
Trong khi đó, để đạt kế hoạch tăng trưởng tín dụng 14,5% trong năm nay, thì tháng cuối cùng của năm 2023 toàn hệ thống ngân hàng cần giải ngân hơn 735.000 tỉ đồng. Một nhiệm vụ gần như là bất khả thi.
Ông Trần Văn Lĩnh, chủ tịch một doanh nghiệp thủy sản quy mô lớn ở Đà Nẵng, cho biết gần đây công ty nhận được nhiều cuộc gọi mời vay vốn lãi suất thấp. Với các khoản vay ngắn hạn 6 tháng trở xuống, ngân hàng chào lãi suất 4 - 5%/năm.
"Có ngân hàng còn chào thấp hơn, bản thân họ rất muốn cho vay với các doanh nghiệp tốt, đủ điều kiện", ông Lĩnh nói.
Tuy nhiên, dước góc độ người làm kinh doanh ông nhìn nhận lãi suất quan trọng, nhưng vay để làm gì còn quan trọng hơn. Vay phải tính lúc trả, không nhìn thấy cơ hội, doanh nghiệp không dám mạnh tay vay nhiều.
Thực tế, lãi suất cho vay gần đây tiếp tục có xu hướng giảm, nhưng nhu cầu tín dụng vẫn yếu khi doanh nghiệp "được chào mời" lại không muốn vay. Ngược lại, không ít đơn vị than thở khó tiếp cận vốn vì không đủ điều kiện.
Những vấn đề nêu trên phần nào phản ánh trong số liệu Ngân hàng Nhà nước khi tính đến ngày 23-11, dư nợ toàn hệ thống mới tăng 8,38% trên mục tiêu hơn 14%.
Theo PGS.TS Vũ Sỹ Cường, tốc độ tăng trưởng tín dụng phản ánh sức khỏe nền kinh tế. Để thúc đẩy tín dụng, có thể tính toán nới các điều kiện cho vay ở dự án nhà ở xã hội hoặc với gói hỗ trợ 2% lãi suất. "Những ngành khác không nên nới, nhưng với những ngành nghề ưu tiên có thể cân nhắc", ông Cường nói.
Theo chuyên gia kinh tế Lê Duy Bình - giám đốc Economica Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước vừa "chia" lại room tín dụng, đây là động thái quan trọng để chuyển hạn mức những ngân hàng không dùng sang các nhà băng muốn mở rộng, tránh ứ đọng vốn.
Về phía ngân hàng, ông Nguyễn Hưng, tổng giám đốc TPBank, nói với Tuổi Trẻ, đến cuối tháng 11-2023 tăng trưởng tín dụng của TPBank đạt hơn 11%. Sau quyết định phân bổ lại tín dụng Ngân hàng Nhà nước, TPBank được tăng thêm 5%.
"Như vậy room tín dụng để cho vay các doanh nghiệp và người dân rất lớn. Ngân hàng đã và đang tiếp tục hạ lãi suất cho vay cá nhân, doanh nghiệp", ông Hưng nói. Theo vị này, với một số khoản vay đủ điều kiện, lãi suất có thể thấp hơn tới gần 4% so với trước đây.
Về giải pháp, ông Hưng tiết lộ ngân hàng sẽ duy trì các gói vay tập trung doanh nghiệp xây lắp, trang thiết bị y tế, dược phẩm, viễn thông, điện lực, nhà thầu xây lắp khu công nghiệp... Bên cạnh đó, các nhu cầu vay vốn để mua nhà, sắm xe cũng được ngân hàng tập trung, đẩy mạnh.
Công nhân thi công dự án đầu tư công nút giao thông An Phú (TP Thủ Đức, TP.HCM), chiều 2-12 - Ảnh: THANH TRÍ
Còn ngày nào sẽ cố ngày đó
Theo chuyên gia kinh tế Lê Duy Bình, vấn đề chính vẫn phải trông chờ khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp. Thông thường các tháng cuối năm nhu cầu vay vốn có thể sẽ gia tăng.
Theo vị này, cuối năm nhu cầu hàng hóa xuất khẩu, phục vụ Giáng sinh, Tết Nguyên đán tăng cao, cần có biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp khối sản xuất, tiêu dùng tiếp cận vốn tốt hơn.
Ngoài ra, cần tiếp tục gỡ khó ách tắc pháp lý với các dự án bất động sản. Khi nguồn cung dự án tắc lại, không chỉ ảnh hưởng đến vốn chảy vào doanh nghiệp bất động sản phục vụ giải ngân dự án mà còn ảnh hưởng tín dụng cho vay mua nhà. Dù mục tiêu tăng 14% cả năm nay gần như không khả thi, song theo ông Bình: "Cố gắng được đến đâu hay đến đó".
Về vấn đề giải ngân vốn đầu tư công, ông Lê Duy Bình nhìn nhận năm nay khối lượng giải ngân rất lớn, con số đạt được cho thấy có sự cải thiện tích cực hơn so với năm trước khi cao hơn trăm nghìn tỉ đồng.
Các đơn vị thường tích lũy khối lượng thanh toán, chúng ta kỳ vọng giá trị giải ngân thực tế sẽ tăng mạnh vào tháng 12 năm nay và nửa đầu tháng 1 năm tới.
Nếu vốn đầu tư công giải ngân tốt, sẽ đóng góp rất lớn cho tăng trưởng kinh tế. Việc giải ngân đầu tư công càng có ý nghĩa quan trọng trong khi các động lực tăng trưởng khác gặp khó khăn.
"Còn chưa đầy 30 ngày nữa, chúng ta vẫn có dư địa để thúc đẩy thêm. Các công trình xây dựng đầu tư công có thể tăng ca kíp, đẩy nhanh công tác chuẩn bị hoàn thiện hồ sơ thanh quyết toán để kịp năm nay", ông Bình nói.
Dư vốn nhưng không cho vay dưới chuẩn
Ông Nguyễn Quốc Hùng, phó chủ tịch kiêm tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng, cho biết ngân hàng thừa thanh khoản nên cũng "đỏ mắt" tìm khách hàng. Tuy nhiên cầu tín dụng khá yếu, nhiều doanh nghiệp còn cơ cấu tài sản, đem tiền gửi ngân hàng.
"Vấn đề của các ngân hàng bây giờ là quyết tâm làm sao cung ứng vốn đến khách hàng có đủ điều kiện. Tất cả các doanh nghiệp, người dân có nhu cầu vay vốn chính đáng, đủ điều kiện, ngân hàng đều phải xử lý. Không thể có chuyện lý do này, lý do kia để gây khó được", ông Hùng nói.
Tuy nhiên, song song với quá trình thúc đẩy tín dụng, ông Hùng lưu ý mọi khoản vay đều phải đúng chuẩn, hạn chế nợ xấu sau này.
"Nhiều ngân hàng chạy đôn chạy đáo để cho vay nhưng cần lưu ý, không cho vay bằng mọi giá, rồi gây hệ lụy về sau", ông Hùng nhấn mạnh. Lãi suất đã giảm rất tốt, ngân hàng cũng rất muốn cho vay, vấn đề bây giờ là ở khả năng hấp thụ vốn nền kinh tế.
Đại biểu NGUYỄN ĐẠI THẮNG (Hưng Yên):
Siết chặt kỷ cương quản lý vốn công
Vốn đầu tư công là nguồn lực, là động lực để phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP cao nhất của năm 2023, đầu tư công cần "bung ra" mạnh mẽ hơn nữa để thúc để sản xuất kinh doanh, để tăng tổng cầu của nền kinh tế.
Để thúc đẩy đầu tư công những tháng cuối năm 2023 và năm 2024, đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương có giải pháp quyết liệt hơn nữa tháo gỡ những khó khăn, nhất là trong công tác giải phóng mặt bằng để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.
Cùng với đó, cần nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu trong việc quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án, giải ngân vốn đầu tư công; cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong đầu tư, giải ngân.